مزدک

بسیاری از مورخان به اشتباه زرتشت دوم پسر خرگان را با مزدک یکی دانسته اند اما چنانچه طبر نقل کرده مزدک در پی زرتشت دوم قیام مردم را رهبری کرده است و این دو نام هرگز یکی نبوده اند و می توان گفت که زرتشت دوم پیامبر و معلم انقلاب و مزدک بامدادان رهبر انقلاب بوده استمسئله ی مهم در قیام مزدک که هنوز هم به بحث در باره ی آن می پردازند مسئله ی اهداف و نظریات (شعار برابری در ثروت و زن) وی می باشدچنانچه طبر می نویسد : مزدک در مدریه واقع در ساحل شرقی دجله محل کنونی کوت العماره تولد یافت .زرتشت پسر خرگان بدعتی در دین مجوس آورده بود و مردم پیرو دعوت او شده بودند و مردی از اهل مدریه بنام مزدک پسر بامداد مردم را به بدعت وی میخواند و از جمله چیز هایی که به مردم می گفت مساوات در مال و زن بودثعالبی می نویسد مزدک می گفت که خدا روزی در جهان نهاد تا مردم میان خود به مساوات پخش کنند چنانچه هیچ کس را یر دیگری فزونی نباشد ولی مردم بر یگدیگر ستم کردند و برخی برتری جستند.زورمندان ناتوانان را شکستند و روزی و مال را همه خود برگرفتند اینک لازم است که از دولتمندان بگیرند و به بینوایان دهند تا همه در مال یکسان شوند. هرکس را فزونی در خواسته یا زن یا متاع است حق او بدانها بیشتر از دیگری نیست.مسعودی می نویسد مزدک اوستا را تاویل می کرد .وی نخستین کس بود که به تاویل و باطن اعتقاد داشت.ابن ندیم در این باره مینویسد که اندرز میداد که از خوشیهای زندگی بهره جویید و از آنچه خوردنی و نوشیدنی است به برابری و درستکاری خویشتن را سیراب سازید و از تسلط بر هم بپرهیزید و از میهمان نوازی هیچ فرو مگذارید.اقبال لاهوری نیز در مورد مزدک می نویسد مزدک پیامبر مردم گرای که در عصر انوشیروان ساسانی میزیست در برابر تک گرای عصر خود واکنشی کرد و نظری دوگرای آورد.چنانچه سیاوش اوستا در کتاب خود (آیین اوستا.ایران 7000 سال پیشینه تمدن )مینویسد که نظام طبقاتی ساسانیان حکومت اشراف دربار و روحانیون را بر مردم تحمیل کرده بود... درباریان با حرمسراهایی که برای خود ساخته بودند جدا از ثروت زن بازوی توانای اجتماعی ،یاور و همسر مرد را نیز در اختیار طبقه ی خویش در آورده بودند...در چنین زمان و شرایطی که قدرت سیاسی و ثروت های ملی و دوشیزگان ایرانی در خدمت دربار ساسانی و موبدان روحانی بودند سوشیانتی دیگر در پی زرتشت و مانی ظهور کرد تا پیام آور شورش و تحول آفرینی در جامعه در جهت رهایی و آزادی مستمندان شود ...دكتر باقري كه از پژوهشگران پرآوازه ی ايران در خصوص اديان پيش از اسلام مي باشد , در اثر پيشين صص 143و144 عقايد مزدك را بيشتر موشكافي مي كند :"مزدك انسانهارا برابر مي دانست و آنها را به برابري و درستي و برادري بين خود دعوت و نوع دوستي و مساعدت و تعاون و مهمانوازي و دوري جستن از تعلقات مادي و امور دنيوي را به هواداران خود سفارش مي كرد ." در آموزه های مزدك حتي رعايت حال جانوران نيز تا كيد شده بودو مروت بر حيوانات عاملي براي افزوده شدن بر خير دروني بشر تلقي مي گرديد.به دید مزدک خداوند روزی را برای هر کس برابر آفریده تا انسانها به گونه ی برابر از آن بهره مند شوند. و در دراز مدت زیاده خواهی شماری باعث شده که غنی و تهی دست بوجود آید. مزدک مخالف وجود حرمسراها بود و به این باور داشت که حتی زنان اضافی را باید از ثروتمندان گرفت و به گونه ی برابر در میان توده ی مردم و فقرا داد تا در جهان برابری پدید آید.در پایان مزدک در سال 528 یا 529 زادروز(میلادی) بدست انوشیروان کشته شد. در این میان بر پایه ی منابع حدود 130 هزار تن اعدام شدند. اما گویی مزدک و آیین او در میان توده ی مردم ریشه دوانده بود تا زمان درازی پیروان او به حیات خود ادامه و در زمانها و مكانهاي مختلف با عناويني چون :خرميّه- سپيد جامگان- سرخ جامگان ( محمره)-به قيام خود ادامه دادند